Podział administracyjny Polski to kwestia będąca przedmiotem wielu dyskusji już od dawna. Obecny podział nie jest satysfakcjonujący dla wszystkich (choć tu nasuwa się pytanie czy taki w ogóle istnieje), więc od czasu do czasu w debacie publicznej przewijają się propozycje podziału istniejących województw i utworzenia nowych – środkowopomorskiego, częstochowskiego, czy warszawskiego odrębnego od Mazowsza. Rzadko jednak mówi się o możliwości powstania województwa… beskidzkiego.

Górny Śląsk ma wręcz kilka własnych debat na temat swojego podziału terytorialnego. Najczęściej jest mowa o wyodrębnieniu okolic Częstochowy, które historycznie nie były częścią Śląska, lecz Małopolski albo o odrębnym charakterze Zagłębia Dąbrowskiego. Czasem pojawia się też postulat rozstrzygnięcia losu Opolszczyzny poprzez scalenie jej z województwem śląskim.

Województwo śląskie ma jednak jeszcze jedną historię odrębności w swoich granicach, o której usłyszeć można już rzadziej, a w dyskursie ogólnokrajowym nie pojawia się ona praktycznie wcale. Centrum tej historii jest Bielsko-Biała, której aglomeracja ma ponad 300 tysięcy mieszkańców, zaś samo miasto zamieszkuje więcej osób (170 tysięcy) niż Opole czy Zieloną Górę. Bielsko-Biała powstała z połączenia historycznie śląskiego Bielska i małopolskiej Białej, do dziś jest miastem bogatym kulturowo, szczególnie poprzez swoją mozaikę wyznaniową. Bogactwo Bielska-Białej to też kwestia położenia na pograniczu – nie tylko Śląska i Małopolski, ale też Polski, Słowacji i Czech. Przez 23 lata miała własne województwo bielskie, zlikwidowane wraz z reformą administracyjną z 1998 roku. Bielszczanie i okoliczni mieszkańcy mogliby wskazać wiele podstaw i różnic, które uzasadniałyby ponowne przyznanie im odrębnego statusu administracyjnego.

Potencjał Podbeskidzia jest duży

Nawet gospodarczo Bielsko-Biała dość wyraźnie odróżnia się od reszty województwa śląskiego. Niegdyś była centrum czwartego największego w Polsce ośrodka przemysłowego (po górnośląskim, warszawskim i łódzkim), Bielskiego Okręgu Przemysłowego. Spora część z tej specyfiki przemysłowej nie ostała się do dzisiaj przez przemiany gospodarcze Polski po 1989 roku, z wyjątkiem sporej obecności branży motoryzacyjnej, ale tzw. Podbeskidzie, czyli podgórskie tereny w regionie Bielsko-Białej, stoją przede wszystkim turystyką – sama Bielsko-Biała określa się jako „Mały Wiedeń”, a poza tym znajduje się tu wiele kurortów górskich (m.in. Szczyrk), stoków narciarskich czy szlaków turystycznych. Bielsko-Biała ma rozwinięty sektor usługowo-handlowy, jak i bogatą warstwę zabytkową, jest więc miastem o dużym potencjale. Dodatkowo jest położone w strategicznym miejscu – blisko granicy ze Słowacją i  Czechami.

Bielsko-Biała to duże miasto z własną historią, potencjałem gospodarczym i społecznym, ale znacznie mniejsze niż Katowice, Wrocław czy Kraków. Nawet samo pojęcie „Podbeskidzie” jest dyskusyjne i ma historyczne podłoże dopiero od czasu II RP, a tak naprawdę PRL, a historycy region ten nazwą przede wszystkim częścią Śląska Cieszyńskiego i Małopolski. Podbeskidzie nie ma żadnego czynnego ruchu politycznego, który domagałby się osobnego województwa, a najgłośniejszym postulatem ostatnich lat była petycja stowarzyszenia Beskidzki Dom (i szeregu innych organizacji społecznych) z 2019 roku domagająca się zmiany nazwy województwa śląskiego na „śląsko-małopolskie”. O ile dyskusja o tym, ile w obecnym administracyjnym Górnym Śląsku jest historycznej Małopolski, jest żywa, o tyle Beskidy raczej nie powinny spodziewać się własnego województwa czy nawet specjalnego statusu w ramach obecnego podziału.

Uniknięcie marginalizacji

Alternatywą może być wzmocnienie roli regionu podbeskidzkiego w ramach istniejącego województwa śląskiego. O ile nie widać znacznego zapału po stronie np. Sejmu – powstały w 2019 zespół na rzecz Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego (Podbeskidzia) zebrał się w tej kadencji jedynie dwa razy, w tym raz aby wybrać swoje prezydium – tak na poziomie lokalnym podjęto działania. W tym samym roku co sejmowy zespół, powołane zostało Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Subregionu Południowego Województwa Śląskiego „Aglomeracja Beskidzka”, którego członkowie zajmują obszary powiatów bielskiego, żywieckiego i cieszyńskiego (oraz oczywiście miasta Bielsko-Biała), zamieszkiwane przez prawie 700 tysięcy mieszkańców. Stowarzyszenie podejmuje wiele inicjatyw na rzecz rozwoju regionu, jak choćby rozwój i usprawnienie transportu na Podbeskidziu w ramach Planu Zrównoważonej Mobilności Aglomeracji Beskidzkiej 2040+. Członkowskie gminy są zmobilizowane, bo w ich interesie jest, aby potencjał subregionu południowego wzrastał. Taka aktywność może pomóc Podbeskidziu uniknąć marginalizacji grożącej mu przy dynamicznym rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Potrzebne będą też odpowiednie środki, na co może pozwolić chociażby odpowiednie rozdysponowanie środków unijnych dla województwa.

Niezależnie od tego, w jaką formułę ubrać aspiracje podbeskidzkie, Podbeskidzie to jeden z kluczowych regionów, położony na strategicznym obszarze. Bielsko-Biała zwyciężyła w swojej kategorii (miast na prawie powiatu) w Rankingu Gmin Województwa Śląskiego w 2021 roku, wyprzedzając nawet Katowice. Taki wynik stolicy Podbeskidzia pokazuje, że w regionie drzemie potencjał, pozostaje więc tylko odpowiednie jego wykorzystanie, co już teraz bielszczanom i mieszkańcom sąsiednich miejscowości idzie całkiem dobrze.