Na mapie Polski jest wiele regionów jednoznacznie kojarzących się z konkretną stroną sceny politycznej. Podkarpacie nazywa się “bastionem Prawa i Sprawiedliwości”, Warszawa określana jest jako “kolebka Platformy Obywatelskiej”. W naszym regionie również istnieją takie podziały, które od lat determinują postrzeganie konkretnych części województwa śląskiego. W stosunku do Zagłębia Dąbrowskiego używa się określenia “Czerwone Zagłębie”, które odnosi się do silnych związków tego regionu z ruchami robotniczymi i często mówi się o przywiązaniu mieszkańców tego regionu do wartości komunistycznych. Z kolei Śląsk, jako region o silnie zakorzenionej tradycji postrzegany jest jako bardzo konserwatywny region, ceniący sobie tradycyjne wartości, nie lubiący zmian, wręcz gdzieś zakorzeniony w przeszłości. Na ile te powszechne przekonania są prawdziwe w XXI wieku, a na ile jest to krzywdzący te społeczności stereotyp?

Geneza terminu “Czerwone Zagłębie” może być wypatrywana już w czasach zaborów. Zagłębie Dąbrowskie było bowiem najbardziej uprzemysłowionym regionem zaboru rosyjskiego, przez co region ten był mocno osadzony w tradycji robotniczej. W regionie ponadto silne wpływy miała Polska Partia Socjalistyczna. W 1905 roku na terenach Zagłębia doszło do bezprecedensowego wydarzenia – po manifeście carskim doszło do tak zwanych “Dni Wolnościowych” zwieńczonych powołaniem Republiki Zagłębiowskiej, która na kilka dni przejęła pełnię władzy na terenie Zagłębia.  Warto zaznaczyć, że owe “Dni Wolnościowe” świętuje się tu co rok, upamiętniając te wydarzenia przy pomniku “Bohaterów Czerwonych Sztandarów”, który już dwukrotnie miał zostać wyburzony, jednak dzięki protestom mieszkańców Dąbrowy Górniczej nadal jest centralnym punktem miasta. Tradycja robotnicza regionu była szczególnie eksponowana w okresie PRL, zwłaszcza w latach 80-tych, kiedy to I Sekretarzem KC PZPR był pochodzący z Sosnowca Edward Gierek. Dziś w Zagłębiu istnieją silne struktury lewicowe, także młodzieżówki. Lewicowi politycy sprawują władzę w Dąbrowie Górniczej (Marcin Bazylak), w Będzinie (Łukasz Komoniewski). Warto jednak podkreślić, że biorąc pod uwagę wybory parlamentarne, to w Zagłębiu Lewica jest dopiero trzecią siłą. Choć duży wpływ z pewnością miały głosy mieszkańców powiatu zawierciańskiego, to najwięcej mandatów otrzymało Prawo i Sprawiedliwość, następnie Koalicja Obywatelska, a Lewica z dwoma mandatami (w tym jednym przewodniczącego Włodzimierza Czarzastego) uplasowała się na trzecim miejscu. W wyborach samorządowych obecny Prezydent Dąbrowy Górniczej musiał walczyć w drugiej turze z Posłem PiS Robertem Warwasem, ponieważ w pierwszej turze otrzymał zaledwie 34% głosów.

Z kolei w rejonie Śląska mówi się o tendencjach głosowania na partie prawicowe, w tym Prawo i Sprawiedliwość. Tendencja ta jest tym bardziej zadziwiająca, gdyż Prezes PiS Jarosław Kaczyński nazwał kiedyś Ślązaków “zakamuflowaną opcją niemiecką”, co w pamięci Ślązaków pozostaje do dziś. Mówi się, że “kto wygrywa na Śląsku, wygrywa   w całym kraju” i w przypadku wyborów parlamentarnych z 2019 roku to powiedzenie znalazło swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. W Katowicach wygrał bowiem Premier Mateusz Morawiecki, który zdobył ponad 130 tysięcy głosów. Tendencje prawicowe wiążą się nie tylko z przywiązaniem do tradycji Ślązaków, ale także z myślą konserwatywną, która na Śląsku swoje początki miała już podczas działalności Wojciecha Korfantego. Z kolei silnie propagowana na Śląsku idea regionalizmu (przez takie organizacje jak Ruch Autonomii Śląska) kłóci się z preferowanym przez polską prawicę systemem scentralizowanym. Dlatego warto przyjrzeć się wynikom wyborów samorządowych – czy Ślązacy wybierają konserwatystów? W Bytomiu wybory wygrał Mariusz Wołosz, przedstawiciel KO, w Rybniku w I turze także wygrał przedstawiciel KO, taka sama sytuacja była w Chorzowie. W wielu miastach wygrali kandydaci bezpartyjni, kandydujący ze swoich komitetów. Z kolei w wyborach do sejmiku w wyniku głosowania większość uzyskała opozycja, jednak dzięki zmiany barw Wojciecha Kałuży wówczas większość miało Prawo i Sprawiedliwość, jednak dzięki ostatnim zawirowaniom władzę z sejmiku znów ma opozycja. Należy także wspomnieć o niedawnych przedterminowych wyborach w Rudzie Śląskiej, które ostatecznie wygrał wspierany przez środowiska opozycyjne Michał Pierończyk. Czy zatem trafne mogą być stwierdzenia, że Zagłębie jest czerwone, a Ślązacy to konserwatyści? Do pewnego stopnia tak, jednakże warto pamiętać, że obywa stereotypy wynikają głównie z kontekstu historycznego. Obecnie coraz bardziej odchodzi się od tych tendencji, choć jeszcze nie w stu procentach. Z pewnością lepszy obraz obecnej sytuacji przyniosą nam wybory parlamentarne w 2023 roku oraz wybory samorządowe, które odbędą się rok później.

Bibliografia:

Rewolucja 1905, Republika Zagłębiowska https://rewolucja1905.pl/republika-zaglebiowska/ (28.12.2022)

Państwowa Komisja Wyborcza, Wyniki wyborów w Dąbrowie Górniczej, https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/246500#results_vote_elect_mayor_round_1 (28.12.2022)

Państwowa Komisja Wyborcza, Wyniki wyborów parlamentarnych w okręgu 31, https://sejmsenat2019.pkw.gov.pl/sejmsenat2019/pl/wyniki/kandydat/1296681/sejm/okr/31 (28.12.2022)

Rzeczpospolita, Wybory prezydenckie w Rudzie Śląskiej, https://www.rp.pl/polityka/art37118041-oficjalnie-wybory-prezydenckie-w-rudzie-slaskiej-wygral-michal-pieronczyk (28.12.2022)

Państwowa Komisja Wyborcza, Wyniki wyborów samorządowych w województwie śląskim, https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/240000#general_committee_stat  (28.12.2022)