Think Tank Silesia

Zapraszamy do naszego portalu Think Tank Silesia, gdzie znajdziesz ciekawe artykuły o Śląsku. Dołącz do naszej społeczności i odkrywaj ten region na nowo!

Evently

Dołącz do naszej społeczności!

Simply enter your keyword and we will help you find what you need.

What are you looking for?

Good things happen when you narrow your focus
Welcome to Conference

Write us on info@evently.com

Follow Us

Demografia konurbacji górnośląskiej w latach 1990 – 2020, problemy i wyzwania

Województwo śląskie, w którego skład wchodzi konurbacja górnośląska, stanowi obecnie drugie co do liczby ludności województwo w Polsce, plasując się od wielu lat za województwem mazowieckim, stanowiąc jednocześnie najgęściej zaludnione województwo w Polsce. Co jednak wzbudza wiele emocji, województwo śląskie stale się wyludnia, w najnowszym raporcie GUS(1) wskazano, iż największy spadek ludności r/r odnotowano właśnie w województwie śląskim. Również największy spadek liczby ludności w miastach na prawach powiatu odnotowano w miastach województwa śląskiego tj. w Zabrzu, który uplasował się przed innym śląskim miastem – Bytomiem. Wskazać należy również, iż Katowice, będące stolicą województwa śląskiego są najbardziej wyludniającym się miastem wojewódzkim w całej Polsce(2).

Zagadnienie wyludniania się miast aglomeracji śląsko-zagłębiowskiej stanowić będzie poważny problem w najbliższych latach. Niepokoi fakt, iż w województwie śląskim liczba ludności maleje najszybciej, a w granicach województwa obserwujemy również jeden z najwyższych wskaźników starzenia się biorąc pod uwagę wszystkie województwa w Polsce. Populacja mieszkańców całego województwa śląskiego wskazana w 2021 roku, w porównaniu do ostatniego spisu powszechnego przeprowadzonego w 2011 zmniejszyła się aż o 4,9%(3).

Co warte podkreślenia, województwo śląskie cechuje jeden z największych odpływów ludzi z miast na obszary wiejskie. Zgodnie z prognozą Głównego Urzędu Statystycznego do 2050 roku liczba ludności w województwie śląskim zmniejszy się o 19,5%, czyli o ponad 890 tys. osób. Prognozowany ubytek ludności jest wyższy tylko w województwach: opolskim, świętokrzyskim, lubelskim i łódzkim(4).

Podkreślić również należy, iż zgodnie z przeprowadzanymi badaniami, jednym powiatem mającym dodatni przyrost naturalny w województwie śląskim w 2020 roku jest powiat pszczyński(5). Dla porównania, w roku 2015 odnotowano dodatni przyrost naturalny w aż 9 powiatach, z czego najwyższe w powiecie pszczyńskim, bieruńsko-lędzińskim oraz w Żorach(6).

Obecnie polityka demograficzna województwa śląskiego winna skupić się na dostosowaniu polityki senioralnej do potrzeb mieszkańców, dostosowaniem miejsc i zakładów pracy do znaczącego spadku liczby ludności oraz wewnętrznej zmianie polityki prorodzinnej. Mając na uwadze opublikowaną prognozę ludności na lata 2016 – 2050 dla województwa śląskiego(7) liczba ludności zamieszkałej w województwie śląskim będzie się systematycznie zmniejszać i w 2050 r. będzie stanowiła tylko 80% stanu z 2013 r., tj. 3681 tys. osób. Zgodnie z przewidywaniami ujemny przyrost naturalny w całym województwie śląskim utrzyma się przez cały okres prognozy. Aby w sposób odpowiedni przedstawić zmiany liczby ludności 15 największych miast konurbacji górnośląskiej w poniższej tabeli wskazano zmiany w przekroju ostatnich 30 lat, wskazując na liczbę ludności w roku 1990, 2000, 2010 oraz 2020. Kolorem pomarańczowym, w związku z brakiem odpowiednich danych w poszczególnych latach, zaznaczono wielkości znalezione z danych źródłowych z lat najbardziej zbliżonych do przedstawionych.


Tabela 1. Zmiany ludności konurbacji górnośląskiej 15 największych miast w latach 1990-2020

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://pl.wikipedia.org/wiki/Konurbacja_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ska [dostęp: 27.12.2022 r.] oraz danych przedstawionych przez Główny Urząd Statystyczny.

Rysunek 1. Zmiany w zakresie liczby mieszkańców 15 największych miast konurbacji górnośląskiej w latach 1990-2020.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://pl.wikipedia.org/wiki/Konurbacja_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ska [dostęp: 27.12.2022 r.] oraz danych przedstawionych przez Główny Urząd Statystyczny.

Powyższa tabela nr 1 oraz rysunek 1 ukazują zmiany w zakresie liczby mieszkańców 15 największych miast konurbacji górnośląskiej kolejno w latach 1990, 2000, 2010 oraz 2020. Przedstawione dane prezentują skalę zjawiska wyludniania się miast województwa śląskiego, ukazując, iż przez ostatnie 40 lat, biorąc pod uwagę tylko 15 największych miast konurbacji, liczba ludności uległa zmniejszeniu o około 600 tysięcy osób. Jednym miastem, dla którego odnotowano wzrost liczby ludności w którymkolwiek z okresów są Tarnowskie Góry, dla których nastąpił wzrost liczby ludności w roku 2020 w stosunku do roku 2010. Wszystkie 14 pozostałych miast we wszystkich ukazywanych okresach wykazywały stale zmniejszającą się liczbę ludności.

Tabela 2. Porównanie zmian procentowych w 15 największych miastach konurbacji górnośląskiej w roku 2020 w porównaniu do roku 1990.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://pl.wikipedia.org/wiki/Konurbacja_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ska [dostęp: 27.12.2022 r.] oraz danych przedstawionych przez Główny Urząd Statystyczny.

Zgodnie z ukazaną tabelą nr 2, największy spadek liczby ludności w okresie 40 lat odnotowano w Bytomiu (39%) oraz Tychach (34%), najmniejszy natomiast w Dąbrowie Górniczej (13%) oraz Jaworznie (13%). Łączne średnie zmniejszenie się liczby ludności 15 największych miast aglomeracji górnośląskiej w okresie 40 lat zmniejszył się o 22%.


Podsumowując ukazane dane, wskazać należy, iż polityka demograficzna oraz senioralna powinna stanowić jeden z priorytetów dla władz województwa śląskiego.
Proces wyludniania aglomeracji śląsko-zagłębiowskiej jest najwyższy w całej Polsce, a Katowice stały się najszybciej wyludniającym się miastem wojewódzkim. Władze województwa śląskiego powinny w znacznym stopniu skupić się na polityce senioralnej oraz zatrzymaniu negatywnego trendu, który prowadzić może do znacznych ubytków wśród pracowników. Istotnym jest tutaj prowadzenie prospołecznej polityki rodzinnej, która realnie może polepszyć warunki bytowe, co może być jednym z czynników przyczyniających się do zwiększenia dzietności wśród mieszkańców. Istotna w tym zakresie jest również polityka zachęcająca młodych mieszkańców do studiowania i pracy własne w granicach województwa śląskiego.

1 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku. Publikacja w formacie PDF
2 https://obserwatorgospodarczy.pl/2022/09/23/wroclaw-trzeci-w-polsce-miasta-wojewodzkie-ze-zmianami/
[dostęp: 27.12.2022 r.]
3 https://forsal.pl/gospodarka/demografia/artykuly/8566080,liczba-ludnosci-slaskie.html [dostęp: 27.12.2022
r.]
4 Śląskie. Wyzwania demograficzne. Koncepcja polityki przeciwdziałania negatywnym zmianom
demograficznym, depopulacji i starzeniu się społeczeństwa w województwie śląskim
5 https://rops-katowice.pl/wp-content/uploads/2022/03/2022-03-21-
Diagnoza_problemow_spolecznych_2021.pdf

6 https://bip.stat.gov.pl/files/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/806/1/1/sytuacja_demograficzna_woj_slaskiego.
pdf [dostęp: 27.12.2022 r.]
7 https://bip.stat.gov.pl/files/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/806/1/1/sytuacja_demograficzna_woj_slaskiego.
pdf [dostęp: 27.12.2022 r.]