Rozwinięte społeczeństwa oferują niewiele okazji do codziennych interakcji międzypokoleniowych, rozluźnienie więzi rodzinnych i coraz większa atomizacja prowadzi do podziału między pokoleniami. Jest to cena, jaką płacimy za efektywne funkcjonowanie społeczeństwa dobrobytu. Jednak te granice mogą i powinny być mniej sztywne. Aby czerpać więcej radości z życia, lepiej rozumieć społeczeństwo i wartość solidarności, musimy poznawać ludzi z różnych pokoleń.

Starzenie się populacji na całym świecie jest faktem, a osoby zajmujące się tą problematyką podkreślają potrzebę poprawy jakości życia seniorów. Wiele krajów i instytucji skupia się na promowaniu aktywnego starzenia, co oznacza optymalizację możliwości zdrowia, uczestnictwa i bezpieczeństwa, aby poprawić jakość życia w miarę starzenia się. Badania pokazują, że większość starszych dorosłych doświadcza izolacji społecznej, frustracji i depresji z powodu braku możliwości bycia aktywnymi społecznie. W związku z tym podkreśla się znaczenie inicjatyw międzypokoleniowych, zwiększających poczucie wartości oraz pozytywne relacje społeczne między starszymi a młodszymi, które są kluczowe dla zdrowia starszych osób. Pozytywne kontakty społeczne między starszymi a młodszymi są często postrzegane jako sposób na poprawę dobrostanu obu grup oraz promowanie relacji międzypokoleniowych. Jednak relacje te mogą być wyzwaniem z powodu dystansów społecznych.

Działania międzypokoleniowe mają na celu przezwyciężenie tych barier, poprawę kontaktów, komunikacji i wspólnych doświadczeń między różnymi pokoleniami. W literaturze podkreśla się, że działania te są wzajemnie korzystne i polegają na zbliżaniu starszych i młodszych ludzi w celu poprawy relacji międzypokoleniowych oraz zmiany postaw młodszego pokolenia wobec starszych. W ostatnich latach działania międzypokoleniowe są wielowymiarowe i obejmują użycie nowoczesnych technologii oraz fizyczne i społeczne uczestnictwo.Działania międzypokoleniowe po raz pierwszy rozwinięto w USA, a w latach 90. zostały zreplikowane na całym świecie. Są one różnorodne i obejmują czytanie, śpiewanie, gry oraz uczestnictwo w sztuce i kulturze. Mimo tej różnorodności, działania te można podzielić na cztery główne grupy: starsi ludzie opiekujący się młodzieżą, dzieci odwiedzające i pomagające seniorom, współpraca starszych i dzieci w pracach wolontariackich oraz wspólne uczestnictwo młodzieży i starszych w nauce lub zajęciach rekreacyjnych.

Dlaczego powinniśmy brać przykład z Norwegii?

Norweski rząd od dawna rozumie korzyści wynikające z działań międzypokoleniowych i aktywnie wspiera zrównoważone programy tego rodzaju. Rząd zapewnia finansowanie organizacjom pozarządowym poprzez różnorodne środki, w tym fundusze z budżetu państwa, ulgi podatkowe, zwolnienia podatkowe od darowizn, bezpośrednie wsparcie finansowe oraz subsydiowanie infrastruktury. W efekcie ponad jedna trzecia dochodów sektora wolontariatu pochodzi od państwa. W 2020 roku finansowanie młodzieżowych organizacji pozarządowych i ich działań w Norwegii wyniosło 160 milionów koron norweskich (około 6 miliardów złotych)

Przykłady “dobrych praktyk w Norwegii”

1. Czytająca przyjaciółka (Lesevenn)

Projekt „Lesevenn” Norweskiego Stowarzyszenia Zdrowia Publicznego Kobiet (N.K.S.) https://sanitetskvinnene.no/ pomaga w rozwoju językowym dzieci i dostarcza im pozytywnych wzorców. N.K.S. wspiera rozwój i dobrostan dzieci, dbając o to, by miały one dobre wzorce w dorosłych. Dzięki czytaniu na głos przez wolontariuszy organizacja zapewnia dzieciom i młodzieży bezpieczny kontakt z dorosłymi, rozwój umiejętności językowych oraz poznawanie kultury. Czytanie na głos jest przyjemnością zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Dzieci z różnych środowisk, o różnym poziomie umiejętności czytania i znajomości języka, mogą wspólnie cieszyć się literaturą i zdobywać zrozumienie kulturowe. Czytanie i rozmowy w trakcie czytania pomagają dzieciom zaznajomić się ze wzorcami językowymi. To również doskonała okazja dla dzieci z mniejszości narodowych do ćwiczenia języka i poznawania norweskiej kultury.Projekt „Lesevenn” realizowany jest przez wolontariuszy we współpracy ze szkołami, przedszkolami i lokalnymi bibliotekami, z głównym celem tworzenia bezpiecznych i wartościowych relacji między dziećmi a dorosłymi.

2. Przedszkole międzypokoleniowe (Generasjonshagen)

Przedszkole międzypokoleniowe to koncepcja stworzona przez Trivselslaben AS, przedsiębiorstwo społeczne i „laboratorium” innowacyjnych pomysłów https://www.hza.no/generasjonshagen. Proces jej rozwoju wspierali przedstawiciele Norweskiej Administracji Pracy i Opieki Społecznej (NAV), Uniwersytetu w Tromsø, Krajowego Stowarzyszenia Zdrowia Publicznego oraz Krajowej Służby Kompetencji w zakresie Starzenia się i Zdrowia, a także Innovation Norway, który finansowo wspierał projekt. Przedszkole międzypokoleniowe wykorzystuje przestrzeń przedszkolną do budowania więzi między pokoleniami. W przeszłości życie w rodzinach wielopokoleniowych było normą, co umożliwiało codzienne interakcje między dziećmi, dorosłymi i starszymi osobami. Dzieci, będące na kluczowym etapie edukacji, poprzez kontakt z innymi pokoleniami, uczą się tradycji, historii i zdobywają szersze zrozumienie społeczeństwa. Rozwijają też umiejętności społeczne, takie jak empatia, troska, szacunek i tolerancja. Z kolei starsze osoby często doświadczają samotności i nudy, co prowadzi do negatywnej spirali. Przedszkole międzypokoleniowe to miejsce, gdzie mogą uzyskać pomoc praktyczną i nawiązać nowe znajomości. Dzięki temu starsze osoby czują się potrzebne i doceniane. Młodzi ludzie mogą angażować się w działalność przedszkola międzypokoleniowego poprzez wolontariat lub szkolne kursy „Wysiłek dla innych”. Uczniowie szkół średnich, szczególnie z kierunków związanych ze zdrowiem i wychowaniem, mogą odbywać tam praktyki. Przedszkole międzypokoleniowe wspiera również uczniów zagrożonych porzuceniem nauki, oferując im cenną praktykę i czas na reorientację. Starsze osoby, dzięki swojemu doświadczeniu życiowemu i zawodowemu, mogą oferować młodszym wsparcie i porady.

3. The Generation Alliance (GenerasjonsAlliansen)

Projekt „The Generation Alliance” to lokalna inicjatywa zainicjowana przez Akademię Ludową, Stowarzyszenie Demencji i Centrum Wolontariatu w Vadsø, we współpracy z gminą Vadsø, szkołami średnimi, drużynami sportowymi, hufcem harcerskim i innymi lokalnymi partnerami. Projekt organizuje wydarzenia i działania, które mają na celu zmniejszenie samotności i poprawę samopoczucia seniorów oraz osób starszych mieszkających w domach opieki. Celem projektu jest także tworzenie miejsc do spotkań i działań międzypokoleniowych, angażując wolontariat, szkoły i służby miejskie. Młodzież w wieku 13-19 lat jest ważnym elementem projektu, uczestniczącym w działaniach na rzecz seniorów w ramach praktycznego nauczania. Cotygodniowe spotkania międzypokoleniowe obejmują różnorodne aktywności, takie jak spotkania towarzyskie przy kawie, wspólne zajęcia fitness czy naukę gry na instrumentach muzycznych. Norwegia wyróżnia się licznymi udanymi inicjatywami międzypokoleniowymi, których sukces wynika z zaangażowania wszystkich uczestników. Programy, w których wszyscy aktywnie biorą udział, cieszą się znacznie lepszymi opiniami niż te, gdzie jedna grupa aktywizuje drugą. Lokalne władze zdają sobie sprawę, że wykluczenie społeczne jest kosztowne, dlatego wspieranie inicjatyw zapobiegających marginalizacji młodych ludzi jest ekonomicznie opłacalne w dłuższej perspektywie. Prewencja przynosi korzyści. Co więcej, takie inicjatywy mogą przyciągać młodych ludzi do zawodów związanych z opieką i zdrowiem. Dodatkowo, wprowadzenie przez Norwegię do programu nauczania przedmiotu „wysiłki na rzecz innych” w gimnazjach promuje postawy prospołeczne i zachęca młodzież do aktywnego udziału w życiu społecznym. Dzięki takiemu podejściu działania międzypokoleniowe stają się integralną częścią edukacji.

Artykuł powstał w ramach projektu “Authentic learning for intergenerational cooperation”. Projekt korzysta z dofinansowania o wartości 106 000,00 euro otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach Funduszy Norweskich i EOG. Celem projektu jest wzmocnienie dwustronnej współpracy między Polską a Norwegią w obszarze budowania kapitału społecznego w społecznościach lokalnych poprzez zwiększenie aktywnego uczestnictwa obywateli w życiu tych społeczności, ze szczególnym naciskiem na wzmocnienie współpracy i integracji międzypokoleniowej.

Źródło: Review of intergenerational activities in Norway (BeForMe)” Norwegian Social Research (NOVA) https://www.eog.gov.pl/media/122227/Review-intergenerational-activities.pdf