Think Tank Silesia

Zapraszamy do naszego portalu Think Tank Silesia, gdzie znajdziesz ciekawe artykuły o Śląsku. Dołącz do naszej społeczności i odkrywaj ten region na nowo!

Evently

Dołącz do naszej społeczności!

Simply enter your keyword and we will help you find what you need.

What are you looking for?

Good things happen when you narrow your focus
Welcome to Conference

Write us on info@evently.com

Follow Us

Sposoby wykorzystywania istniejących na Śląsku pustostanów w kontekście kryzysu mieszkaniowego i wpływu budownictwa na zmiany klimatu

Zakres problemu pustostanów i głęboki kryzys mieszkaniowy
Obecnie trwa jeden z głębszych od wielu lat kryzysów na rynku mieszkaniowym. Nowe mieszkania stały się luksusem niedostępnym dla większości ludzi. Wzrost oprocentowania i zaostrzenie zasad przyznawania nowych kredytów spowodowały, że sprzedaż nowych mieszkań spadła o 40%, a liczba wniosków o kredyty spadła o prawie 70%. Nie jest też rozwiązaniem wynajem, ponieważ ceny wzrosły, w przypadku najmniejszych mieszkań nawet o 50%.

W Polsce istnieją zasoby, takie jak puste budynki i mieszkania, które mogą być przywrócone do użytku na rynku mieszkaniowym. Są one własnością samorządów oraz dużych spółek Skarbu Państwa, prywatnych przedsiębiorstw i związków wyznaniowych, a także prywatnych właścicieli. Główne wyzwania związane z adaptacją pustostanów na cele mieszkalne dotyczą stanu technicznego budynków i kosztów generalnych remontów. Poprawa efektywności energetycznej i wymiana źródeł ogrzewania to tylko niewielka część niezbędnych zmian, które obejmują również doprowadzenie wody, kanalizacji i budowę łazienek wraz z wentylacją dla
każdego mieszkania, z uwzględnieniem obecnych wymogów dotyczących powierzchni mieszkalnej.
Techniczne aspekty adaptacji pustostanów są dodatkowo skomplikowane przez zmiany prawne dotyczące zasobu komunalnego i zasad jego wynajmowania. Obecnie brak jest mieszkań socjalnych, a zamiast nich istnieją umowy najmu socjalnego lokali mieszkalnych. W wielu przypadkach, aby przystosować pustostan do celów mieszkalnych, wymagane jest przebudowanie całego budynku, a niektóre budynki są w tak złym stanie technicznym, że konieczna jest ich rozbiórka, a gminy planują budowę nowych budynków na odzyskanych działkach. W samych Katowicach liczba pustostanów wzrosła od 503 w 2003 roku do 1597 w roku 2015.

Wpływ budownictwa na zmiany klimatu
Zgodnie z raportem „Future of Construction: A Global Forecast for Construction to 2030”, globalna produkcja budowlana wzrośnie o 42% do 2030r. Napędem wzrostu ma być wsparcie rządów wielu krajów i rosnący, pomimo kryzysu gospodarczego, popyt na budownictwo mieszkaniowe. Eksperci ostrzegają jednak, że rozwój sektora budowlanego niesie ze sobą ryzyko zanieczyszczenia środowiska i generowania dużych ilości odpadów. Budownictwo aktualnie odpowiada za około 30% globalnych emisji CO2 rocznie, ale około 1/3 tych emisji stanowi „wbudowany ślad węglowy”, który jest „zablokowany” natychmiast po wybudowaniu budynku i nie może być już potem zmieniony. Według raportów Architecture 2030, do 2050 roku wbudowany ślad węglowy będzie odpowiadał za prawie połowę emisji sektora budowlanego, co oznacza, że jego udział w emisjach będzie równy udziałowi tzw. śladu węglowego fazy użytkowej. Wzrost ten jest związany z rosnącą liczbą nowych budynków. Korzystanie z trwałych materiałów budowlanych może zmniejszyć ślad węglowy budynku poprzez zapobieganie konieczności ciągłych napraw i modernizacji, jednak ekologiczne podejście do nowych inwestycji jest mało popularne w Polsce i na Śląsku. Dłuższa żywotność materiałów oznacza również mniejsze zapotrzebowanie na nowe produkty do wymiany, co pozytywnie wpływa na ślad węglowy budynku.
Od 1 do 3 kwartału 2022 r. zostało oddane do użytkowania 167,3 tysięcy mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 15,6 milionów metrów kwadratowych. W porównaniu do roku poprzedniego odnotowano wzrost liczby mieszkań o 3,2 tysięcy (2,0%), powierzchni użytkowej mieszkań o 218,8 tysięcy metrów kwadratowych (1,4%) oraz liczby izb o 9,8 tysięcy (1,5%). W omawianym okresie deweloperzy wybudowali 59,7% wszystkich nowo oddanych mieszkań, a inwestorzy indywidualni –
39,0%. W porównaniu z analogicznymi kwartałami 2021 r. udziały mieszkań przeznaczonych na sprzedaż lub wynajem oraz wybudowanych przez inwestorów indywidualnych wzrosły odpowiednio o 0,5% i 0,3%.

Szansa na lepszą przyszłość miast i zatrzymanie “urban sprawl”
Istnieje wiele pustostanów, które nie są zagospodarowane, głównie ze względu na ich zły stan techniczny. W wielu przypadkach budynki wymagają remontów kapitalnych, aby mogły być oferowane do wynajęcia. Niektóre pustostany są też blokowane przez roszczenia o zwrot kamienic. Wiele z tych budynków jest tak zdekapitalizowanych, że bardziej opłacalne byłyby ich rozbiórki. Chociaż część lokali wciąż jest użytkowana, stopniowo są one opuszczane, ale pustostany nie są zasiedlane. Reszta pustostanów (około 35%) jest remontowana, gdy jest to możliwe i stopniowo wraca do użytku.
Jednym z dobrze funkcjonujących rozwiązań są programy “Mieszkanie za remont”. W katowickiej, dobrze funkcjonującej odsłonie programu, osoba musi spełniać określone warunki, takie jak brak własności innego mieszkania, spełnienie kryterium dochodowego oraz brak zaległości z tytułu najmu obecnie zajmowanego lokalu. W przypadku, gdy jest więcej chętnych na jedno mieszkanie, punkty decydują o pierwszeństwie zawarcia umowy. Punktacja uwzględnia m.in. aktualną powierzchnię mieszkalną na jedną osobę, liczbę osób zamieszkujących lokal, posiadanie dzieci, orzeczenie o niepełnosprawności i bezdomność. Katowice zorganizowały już 17 edycji programu „Mieszkanie za remont”, dzięki któremu ponad 500 lokali znalazło swoich najemców. W ostatnich edycjach liczba chętnych była kilkukrotnie wyższa niż liczba dostępnych mieszkań.

Interesującym projektem, który warto obserwować w celu poszukiwania rozwiązań dla istniejących w śląskich miastach pustostanów, jest URBACT Rybnik.

URBACT to europejski program wymiany wiedzy i doświadczeń, promujący zrównoważony rozwój miast. Pomaga on miastom znajdować skuteczne rozwiązania dla największych wyzwań, z którymi muszą się mierzyć. Program szczególnie podkreśla rolę miast w radzeniu sobie z coraz bardziej skomplikowanymi przemianami społecznymi. Umożliwia miastom opracowywanie praktycznych, innowacyjnych i zrównoważonych metod, łączących aspekty ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. URBACT umożliwia miastom dzielenie się dobrymi praktykami i doświadczeniem z profesjonalistami zaangażowanymi w politykę miejską w Europie.
Miasto Rybnik poszukuje alternatywnych sposobów na wykorzystanie niewielkiej liczby pustostanów należących do niego w centrum miasta. W większości są to budynki w bardzo złym stanie technicznym, wymagają gruntownych remontów, które mogą kosztować kilka milionów złotych. Jednym z pomysłów jest oddanie pustostanów mieszkańcom poprzez kooperatywy budowlane, aby sami zaadaptowali je do celów mieszkaniowych. Powstała również inicjatywa edukująca w obrębie tematów rozpoznawania pustostanów w przestrzeni publicznej i odpowiedniego zgłaszania ich ZGM.


Śląskie miasta i gminy stoją przed ogromnymi wyzwaniami w celu zapobiegania wyludnianiu miast oraz ratowaniem ich centrów przed degradacją. Ogromny wpływ budownictwa na zmiany klimatyczne, powinien niezwłocznie przybliżyć idee zagospodarowywania istniejących zasobów i zdecydowaną próbę wykorzystania ich na zrównoważone cele mieszkaniowe.