Aktywizacja społeczna osób z niepełnosprawnościami odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu im pełnego uczestnictwa w społeczeństwie. Chociaż wiele wysiłków koncentruje się na aktywizacji zawodowej, istnieje pilna potrzeba rozszerzenia tego podejścia i uwzględnienia szerszych aspektów integracji społecznej.

W Polsce pod koniec 2021 r. niemal dwa miliony osób powyżej 16. roku życia posiadało dokument orzekający o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (dane Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności). Osoby z niepełnosprawnościami często napotykają wiele trudności i barier społecznych, które utrudniają im pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Warto wspomnieć o świadczeniu wspomagającym, jakim jest asystent osób z niepełnosprawnościami. Klasyczny model asystenta osoby z niepełnosprawnościami koncentruje się głównie na udzielaniu wsparcia osobom z dużym stopniem niepełnosprawności, które nie są zdolne do samodzielnego funkcjonowania. Istnieje jednak grupa osób, które nie potrzebują pomocy w podstawowych czynnościach, ale wciąż wymagają uwagi i troski.

Wyzwania w aktywizacji zawodowej

Badania przeprowadzone przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK) jednoznacznie ukazują, że aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami nie jest skutecznie realizowana przez powiatowe urzędy pracy w Polsce. Statystyki nie pozostawiają złudzeń – pod koniec 2020 roku ponad 80 proc. osób z orzeczeniami o niepełnosprawności nie pracowało ani nie szukało pracy. Pod koniec 2021 r. pracujący niepełnosprawni stanowili 3,4 proc. ogólnej liczby pracujących. Istnieje również problem niechęci pracodawców wobec zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz braku spójnej polityki rynku pracy. Stwarza to konieczność zmiany podejścia i zwiększenia wysiłków w innych obszarach, aby osiągnąć pełną aktywizację społeczną tych osób.

Ważność aktywizacji społecznej

Aktywizacja społeczna osób z niepełnosprawnościami jest niezwykle istotna, a jej znaczenie rośnie wraz z postępem społeczeństwa. W ostatnich latach, dzięki różnym inicjatywom i programom, zauważalny jest wzrost aktywności społecznej wśród osób z niepełnosprawnościami. Obszarem, w którym aktywizacja społeczna ma kluczowe znaczenie, jest kultura. Dostęp do niej jest nie tylko prawem, ale także ważnym elementem rozwoju osobistego. W Polsce zwiększa się liczba instytucji kulturalnych, jak muzea, teatry czy kina,  dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami. Coraz więcej teatrów oferuje tłumaczenie swoich spektakli na język migowy. Jest to szczególnie ważne dla osób niesłyszących, które dzięki temu mogą w pełni cieszyć się sztuką teatralną. Przykładem może być Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Instytucja ta regularnie organizuje spektakle z tłumaczeniem na język migowy, co umożliwia osobom niesłyszącym pełne doświadczenie sztuki teatralnej. Placówka oferuje ponadto spektakle z audiodeskrypcją dla osób niewidomych i niedowidzących. Z kolei Muzeum Śląskie w Katowicach oferuje specjalne programy edukacyjne dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, a także zwiedzanie z przewodnikiem dla osób niewidomych i niedowidzących.  Ośrodek ten posiada również specjalne ścieżki dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Biblioteka Śląska oferuje natomiast książki w formie audiobooków oraz w alfabecie Braille’a dla niewidomych i niedowidzących. Co więcej, instytucja ta organizuje warsztaty skierowane do osób z niepełnosprawnościami, dzięki czemu zrzesza społeczność ON, tworząc bezpieczną przestrzeń bez stygmatyzacji. W Chorzowie odbywa się z kolei Festiwal Filmów Osób Niepełnosprawnych „Niepokonani”. Podczas tej imprezy prezentowane są filmy o osobach z niepełnosprawnościami, a jej organizatorzy dbają o dostępność dla osób z niepełnosprawnościami, oferując seanse z audiodeskrypcją czy tłumaczeniem na język migowy. Wydarzenie to pokazuje, z jakimi problemami borykają się osoby zagrożone wykluczeniem.